Đây là một công trình văn hóa nhằm tôn vinh những công lao to lớn của đồng chí Hoàng Văn Thụ đối với nhân dân các dân tộc việt Nam nói chung và nhân dân các tộc tỉnh Lạng Sơn nói riêng trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ nền độc lập dân tộc đầu thế kỷ XX.

Những tài liệu, hiện vật trưng bày tại khu tưởng niệm và nhà đồng chí Hoàng Văn Thụ nhằm giới thiệu với nhân dân, khách đến tham quan hiểu sâu sắc hơn về thân thế cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ, người chiến sỹ cộng sản kiên trung của Đảng, từ đó tuyên truyền giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ, góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng văn minh, giàu đẹp.
Phần một : Nhà tưởng niệm đồng chí Hoàng Văn Thụ trưng bày 44 ảnh tư liệu và 33 tài liệu, hiện vật giới thiệu về thân thế, sự nghiệp cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ, người chiến sĩ kiên trung, bất khuất của Ðảng và Tình cảm của nhân dân các dân tộc tỉnh Lạng Sơn, Cả nước đối với đồng chí Hoàng Văn Thụ.
Phần hai: NHÀ SÀN ĐỒNG CHÍ HOÀNG VĂN THỤ

Nhà sàn đồng chí Hoàng Văn Thụ là ngôi nhà truyền thống của dân tộc Tày huyện Văn Lãng, được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ XX. Đây là  nơi đồng chí Hoàng Văn Thụ sinh ra và lớn lên, đến khi đồng chí đi hoạt động cách mạng, cha mẹ đồng chí vẫn sinh sống tại đây. Khoảng những năm 1950, ngôi nhà bị xuống cấp, hư hỏng, không sử dụng được. Năm 1984, thực hiện Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng, tỉnh Lạng Sơn đã tiến hành phục dựng lại ngôi nhà trên nền cũ để làm nơi lưu niệm, phục vụ nhân dân đến tham quan, nghiên cứu, học tập về thân thế, sự nghiệp cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ- lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam, người con ưu tú của nhân dân các dân tộc Lạng Sơn.
Nhà sàn đồng chí Hoàng Văn Thụ tại xã Hoàng Văn Thụ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1993 (Quyết định số 2015-QĐ-BVHTT, ngày 16/12/1993)”.
 
Phần ba : TÓM TẮT KHÁI LƯỢC THÂN THẾ, CUỘC ĐỜI HOẠT ĐỘNG CÁCH MẠNG CỦA ĐỒNG CHÍ HOÀNG VĂN THỤ

Đồng chí Hoàng Văn Thụ, dân tộc Tày, sinh ngày 04/11/1909 tại thôn Phạc Lạn, tổng Nhân Lý, châu Văn Uyên, (nay là thôn Nhân Hòa, xã Hoàng Văn Thụ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn).

Thời thơ ấu, đồng chí Hoàng Văn Thụ học chữ Nho tại trường làng. Từ năm 1923, đồng chí học tại Trường Tiểu học Pháp - Việt, Lạng Sơn. Trong thời gian học ở trường Tiểu học Pháp - Việt, những biến động mới của phong trào yêu nước đã tác động mạnh mẽ tới tư tưởng của đồng chí Hoàng Văn Thụ. Tháng giêng năm 1928, đồng chí Hoàng Văn Thụ và đồng chí Lương Văn Tri bí mật sang Trung Quốc bắt liên lạc với ông Bùi Ngọc Thành, đại diện của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên hoạt động ở khu vực Long Châu (Trung Quốc). Cuối năm 1928 được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập. Từ đầu năm 1929, đồng chí Hoàng Văn Thụ làm việc, hoạt động tại “Xưởng cơ khí Nam Hưng”, và  làm việc ở “Tu giới sở”,  đây là một cơ sở của công binh xưởng của Quốc dân Đảng ở Long Châu và thường xuyên được cử đi sửa súng, pháo ở các đồn lính thuộc khu vực biên giới. Thông qua hoạt động thực tiễn, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã gây dựng được một số cơ sở hoạt động bí mật ở Long Châu, tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ cách mạng Việt Nam hoạt động ở khu vực Long Châu - Nam Ninh (Quảng Tây - Trung Quốc). Cuối năm 1929, đồng chí Hoàng Văn Thụ được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng (một trong ba tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam).
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (03/02/1930), Đồng chí Hoàng Văn Thụ được Đảng trực tiếp giao nhiệm vụ chỉ đạo và phát triển phong trào cách mạng ở Lạng Sơn. Giữa năm 1930, đồng chí đã gây dựng được 03 tổ chức quần chúng trung kiên tại Lũng Nghịu (Trung Quốc) , lan rộng tới các xóm Khưa Đa, Ma Mèo, Tà Lài thuộc Lạng Sơn.
Sau ba năm tích cực xây dựng phong trào, đến giữa năm 1933, đồng chí Hoàng Văn Thụ tới xã Thụy Hùng, châu Văn Uyên (nay là huyện Cao Lộc), tổ chức kết nạp Đảng viên và thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên do đồng chí trực tiếp làm Bí thư chi bộ.
Trước yêu cầu đẩy mạnh phát triển phong trào cách mạng ở Lạng Sơn, đầu năm 1934, tại hang “Áng Cúm”, thay mặt Trung ương Đảng, đồng chí Lê Hồng Phong tuyên bố thành lập Ban cán sự Đảng tỉnh Lạng Sơn. Đồng chí Hoàng Văn Thụ được phân công trực tiếp phụ trách Ban cán sự Đảng tỉnh Lạng Sơn. Để giữ gìn bí mật  và tiện liên hệ xin ý kiến chỉ đạo của Ban lãnh đaạo Trung ương, thời gian này đồng chí Hoàng Văn Thụ thường xuyên ở tại gia đình đồng chí Mã Khánh Phương ở Lũng Nghịu ( Trung Quốc), chị Mã Thị Phảy, em gái của đồng chí Mã Khánh Phương là người liên lạc cho mọi công việc chỉ đạo của đồng chí Hoàng Văn Thụ từ Lũng Nghịu vào Văn Uyên và Văn Uyên ra Lũng Nghịu, Long Châu.

Đầu năm 1935, ảnh hưởng của phong trào cách mạng từ Văn Uyên đã lôi cuốn quần chúng tích cực ở Thất Khê[1], Bắc Sơn tìm đến với tổ chức cách mạng. Đồng chí Hoàng Văn Thụ đã trực tiếp tuyên truyền, giác ngộ và đưa nhiều quần chúng trung kiên từ Văn Uyên, Thất Khê sang dự các lớp huấn luyện cách mạng bí mật ở Lũng Nghịu - Long Châu do đồng chí trực tiếp tổ chức. Các lớp huấn luyện này đã góp phần đào tạo đội ngũ cán bộ cho việc gây dựng, củng cố phong trào quần chúng cách mạng của tỉnh Lạng Sơn và tỉnh Cao Bằng.
Ngày 25/9/1936, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tới thôn Bó Tát, xã Vũ Lăng (Bắc Sơn), kết nạp đảng viên, thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Bắc Sơn.
Ngày 11/4/1938, đồng chí đã tới Phi Mỹ, Tràng Định (xã Tri Phương ngày nay), kết nạp đảng viên, tuyên bố thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Tràng Định. Sự ra đời của chi bộ Đảng cộng sản ở Bắc Sơn và Tràng Định đã đánh dấu bước trưởng thành vững chắc của phong trào cách mạng ở Lạng Sơn trong nhiều năm do đồng chí Hoàng Văn Thụ dày công xây dựng và phát triển.
 Từ tháng 5 năm 1938 đến giữa năm 1939 đồng chí là Ủy viên Xứ ủy Bắc kỳ phụ trách củng cố phong trào cách mạng ở các tỉnh Thái Nguyên, Vĩnh Yên và Hải Dương và vùng mỏ Quảng Ninh. Đầu tháng 8/1938, sau gần 2 tháng củng cố phong trào đấu tranh của công nhân mỏ than Phấn Mễ (Thái Nguyên), đồng chí Hoàng Văn Thụ về Thanh Hà (Hải Dương), củng cố nhóm “Thanh niên dân chủ” tổ chức quần chúng cách mạng trung kiên ở Thanh Hà, củng cố lại phong trào ở đây sau thời gian bị thực dân Pháp khủng bố khốc liệt.
Cuối tháng 8/1938, đồng chí Hoàng Văn Thụ thay mặt Xứ ủy Bắc Kỳ đã về làng Vũ Di, huyện (Vĩnh Tường) tổ chức kết nạp các quần chúng trung kiên vào Đảng Cộng sản Đông Dương, tuyên bố thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Vĩnh Yên.
Tháng 9/1939 đến tháng 10/1940 đồng chí là Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ, đồng chí đã đề nghị Xứ ủy lập tờ báo “Giải phóng” làm cơ quan tuyên truyền của Xứ ủy và đảm nhận vai trò chủ bút, đồng chí thường xuyên viết nhiều bài tuyên truyền chủ trương đấu tranh của Đảng, của Xứ ủy Bắc kỳ với bí danh là Lý. Cùng với việc chỉ đạo phong trào cách mạng của nhiều tỉnh, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã dành thời gian chỉ đạo củng cố Thành uỷ Hà Nội sau nhiều lần tan vỡ do bị kẻ thù khủng bố, với sự chỉ đạo tích cực của đồng chí, đến cuối năm 1939, Thành uỷ Hà Nội đã từng bước được phục hồi, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của Trung ương Đảng và của Xứ uỷ Bắc Kỳ.
Ngay khi cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ (27/9/1940), Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 7 (11/1940) tại Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh) đồng chí được cử vào Ban thường vụ Trung ương Đảng trực tiếp lãnh đạo việc duy trì phát triển đội du kích Bắc Sơn và xây dựng củng cố căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai.
          Tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 tổ chức vào tháng 5/1941  đồng chí Hoàng Văn Thụ được bầu vào Ban thường vụ Trung ương Đảng, đặc trách công tác công vận và binh vận của Đảng. Sau Hội nghị, thay mặt Ban thường vụ Trung ương Đảng, đồng chí dự hội nghị Xứ ủy Bắc kỳ họp tại làng Đông Lĩnh (Thanh Ba, Phú Thọ) và có nhiều ý kiến chỉ đạo về công tác củng cố, phát triển Đảng về đẩy mạnh phát triển phong trào quần chúng cách mạng. Trong thời gian này đồng chí đã đóng góp nhiều công sức vào sự nghiệp củng cố và phát triển cao trào cách mạng ở nước ta,
Giữa lúc phong trào cách mạng nước ta đang trên đà phát triển mạnh mẽ, do có kẻ phản bội, ngày 25/8/1943, đồng chí Hoàng Văn Thụ bị mật thám Pháp bắt tại ngõ Nam Diệm, khu Tám Mái (Hà Nội), ngày 21/12/1943 thực dân Pháp cho mở cái gọi là “Tòa án đại hình” để xử đồng chí Hoàng Văn Thụ. Rạng sáng ngày 24/5/1944 kẻ thù đã sát hại đồng chí tại trường bắn Tương Mai (Hà Nội). Trước mặt kẻ thù, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã nói những lời đanh thép: “Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi, những người mất nước và các ông những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là lẽ dĩ nhiên, chỉ biết rằng cuối cùng chúng tôi sẽ thắng”.
       Trong giờ phút vĩnh biệt đồng bào, đồng chí của mình, đồng chí đã nêu cao khí phách của người chiến sĩ cộng sản, hiên ngang trước quân thù, đồng chí hô vang:
 - Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!
 - Việt Nam độc lập muôn năm!
           Đồng chí Hoàng Văn Thụ mãi mãi đi vào cõi trường sinh bất tử trong niềm tiếc thương vô hạn của toàn Đảng và toàn dân ta. Tuổi thanh xuân và cuộc đời đấu tranh cách mạng sôi nổi, đầy nhiệt huyết của người chiến sĩ cộng sản Hoàng Văn Thụ đã trở thành bài ca cách mạng, âm vang tinh thần bất khuất của các thế hệ cách mạng Việt Nam trên con đường đấu tranh giải phóng dân tộc.
Đồng chí Hoàng Văn Thụ người con ưu tú của dân tộc Việt Nam nói chung, và Lạng Sơn nói riêng. Người chiến sĩ cộng sản kiên trung đã hy sinh vì nền độc lập, tự do của dân tộc. Để tưởng nhớ đến người chiến sĩ cộng sản, từ khi đồng chí mất đi Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã tổ chức nhiều hoạt động tri ân để tưởng nhớ, lưu niệm về đồng chí Hoàng Văn Thụ, như các con đường, trường học, dãy phố, các xã, phường, khu lưu niệm, tượng đài trên khắp cả nước mang tên đồng chí Hoàng Văn Thụ. Hàng năm các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Lạng Sơn đến các tầng lớp nhân dân, các tổ chức đoàn thể, cá nhân đều có những hoạt động thiết thực để bày tỏ lòng thành kính, biết ơn đối với công lao của đồng chí Hoàng Văn Thụ